ΕΠΙΨΥ

Στόχος της έρευνας

Στόχος της έρευνας είναι η μελέτη της επικράτησης και των χαρακτηριστικών της χρήσης νόμιμων και παράνομων ουσιών στο γενικό πληθυσμό της χώρας. Η έρευνα διερευνά, επιπλέον, τις στάσεις και τις αντιλήψεις του πληθυσμού σε θέματα που σχετίζονται με τη χρήση και με το χρήστη ουσιών, και τους ψυχοκοινωνικούς παράγοντες που σχετίζονται με τη χρήση. Η έρευνα μελετά, τέλος, ευρύτερα θέματα ψυχοσωματικής υγείας του πληθυσμού της Ελλάδας.

Μεθοδολογία

Στην έρευνα συμμετέχει αντιπροσωπευτικό δείγμα 4.500 περίπου ατόμων ηλικίας 12-64 ετών. Η συλλογή των στοιχείων γίνεται με τη μέθοδο της ατομικής συνέντευξης στο νοικοκυριό και με τη χρήση ανώνυμου ερωτηματολογίου. Η συμμετοχή των ατόμων στην έρευνα είναι προαιρετική. Η πρώτη έρευνα στο γενικό πληθυσμό πραγματοποιήθηκε το 1984 από την Ψυχιατρική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών με την εφαρμογή μεθοδολογίας που ήδη είχε δοκιμαστεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και ερευνητικούς φορείς των ΗΠΑ. Έρευνες στο γενικό πληθυσμό επαναλήφθηκαν από το ΕΠΙΨΥ το 1993, το 1998 και το 2004. Στην πιο πρόσφατη έρευνα (2004) εφαρμόστηκε το μεθοδολογικό πρωτόκολλο του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου για τα Ναρκωτικά & την Τοξικομανία (EMCDDA) ώστε να καθίσταται δυνατή η συγκρισιμότητα των ελληνικών δεδομένων με τα δεδομένα αντίστοιχων ερευνών στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Κύρια αποτελέσματα

Τα αποτελέσματα της πιο πρόσφατης έρευνας που πραγματοποιήθηκε το 2004 στο γενικό πληθυσμό ηλικίας 12-64 ετών, καθώς και διαχρονικά στοιχεία για την εικοσαετία 1984-2004 παρουσιάζονται στο βιβλίο Καπνός, οινοπνευματώδη, ναρκωτικά: η πορεία της χρήσης από τη δεκαετία του ’80 έως σήμερα (Ά. Κοκκέβη, Γ. Κίτσος, Α. Φωτίου, Εκδόσεις ΒΗΤΑ Ιατρικές Εκδόσεις). Ακολουθεί η συνοπτική παρουσίαση των κυριότερων αποτελεσμάτων της έρευνας.

Κάπνισμα: Το κάπνισμα αποτελεί μια πολύ διαδεδομένη συνήθεια στη χώρα. Μάλιστα οι Έλληνες κρατούν τα σκήπτρα μεταξύ των χωρών της Ε.Ε. στο κάπνισμα με δεδομένο ότι το 2004 ανέφερε ότι καπνίζει σχεδόν ο μισός πληθυσμό της χώρας (39%) ηλικίας 12-64 ετών. Επιπλέον βαρείς καπνιστές είναι το 15% του πληθυσμού. Έτσι ο εκτιμούμενος αριθμός συστηματικών καπνιστών είναι 3.013.248 άτομα και των βαρειών καπνιστών 1.170. 248 άτομα. Το κάπνισμα αυξάνεται έως την ηλικία των 44 ετών και παρουσιάζει προοδευτική μείωση στα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας. Καπνίζουν περισσότερο και περισσότεροι άνδρες από γυναίκες αν και μέσα στην εικοσαετία η ψαλίδα μεταξύ των δύο φύλων κλείνει λόγω της μείωσης του αριθμού των ανδρών και την αύξηση των γυναικών που καπνίζουν. Μάλιστα παρατηρείται και μείωση της ηλικίας έναρξης καπνίσματος στις γυναίκες. Ενδιαφέρον έχει και το γεγονός ότι μειώνεται ο αριθμός και των αγοριών εφηβικής ηλικίας που καπνίζουν.

Οινοπνευματώδη: Η χρήση οινοπνευματωδών είναι αναμφίβολα συνδεδεμένη παραδοσιακά με την κουλτούρα του Έλληνα και για το λόγο αυτό είναι διαδεδομένη όχι μόνο στους ενήλικες αλλά και στους εφήβους. Σχεδόν δεν υπάρχει άτομο στην ελληνική κοινωνία που να μην έχει πιει κάποια στιγμή στη ζωή του. Ένα στα τέσσερα άτομα ηλικίας 12-64 ετών ανέφερε το 2004 ότι πίνει με συχνότητα τουλάχιστον δυο φορές την εβδομάδα. Πρόσφατη κατανάλωση αλκοόλ εκτιμάται ότι έχουν κάνει 5.136.574 άτομα ενώ συχνή κατανάλωση (τουλάχιστον δυο φορές την εβδομάδα) κάνουν 2.092.100 άτομα. Εντούτοις σαφώς λιγότεροι Έλληνες σε σύγκριση με τους κατοίκους άλλων χωρών της Ευρώπης, των ΗΠΑ, του Καναδά και της Ωκεανίας κάνουν υπερβολική χρήση αλκοόλ ή μεθούν. Όπως και στις άλλες χώρες, έτσι και στην Ελλάδα οι άνδρες πίνουν περισσότερο αλκοόλ και είναι πιο πολλοί από τους γυναίκες που πίνουν. Επίσης όπως και στις άλλες χώρες της Ευρώπης τα τελευταία χρόνια μειώνεται η χρήση του αλκοόλ στον πληθυσμό, με εξαίρεση την ομάδα των νέων ηλικίας 18-35 ετών.

Ψυχοδραστικά φάρμακα: Τα ψυχοδραστικά φάρμακα θεωρούνται από το ευρύ κοινό «θεραπευτικά» και υποτιμώνται οι κίνδυνοι από την κατάχρησή (παράνομη χρήση) τους, δηλαδή τη χρήση χωρίς σύσταση γιατρού. Εκτιμάται ότι 382.511 άτομα έχουν κάνει κάποτε στη ζωή τους χρήση μετά από σύσταση γιατρού, ενώ 1.811.072 άτομα έχουν κάνει χρήση παράνομη χρήση τον τελευταίο χρόνο και 710.377 άτομα τον τελευταίο μήνα. Χαρακτηριστικό είναι ότι περισσότερες γυναίκες από άνδρες σε όλες σχεδόν τις ηλικίες κάνουν κατάχρηση ψυχοδραστικών φαρμάκων για την προμήθεια των οποίων ο νόμος απαιτεί ειδική ιατρική συνταγή. Αλλά και η συνταγογραφημένη χρήση των φαρμάκων αυτών γίνεται από περισσότερες γυναίκες. Σχεδόν ένα στα τέσσερα άτομα 12-64 ετών αναφέρει το 2004 συνταγογραφημένη χρήση ψυχοδραστικών φαρμάκων, ενώ ένα στα δέκα αναφέρει παράνομη χρήση τους στη διάρκεια της ζωής. Τα ισχυρά παυσίπονα και τα ηρεμιστικά και τα οπιούχα είναι τα συνηθέστερα φάρμακα των οποίων γίνεται κατάχρηση. Στη χώρα μας η κατάχρηση ψυχοδραστικών φαρμάκων πλησίαζε το 1984 στα επίπεδα που βρίσκεται σήμερα η χρήση τους στις ΗΠΑ. Εντούτοις μετά από τον αυστηρότερο έλεγχο που επέβαλε ο νόμος στις αρχές του 1990 για τη συνταγογράφηση και την προμήθεια των φαρμάκων αυτών, η χρήση τους, τόσο μετά από σύσταση όσο και η παράνομη περιορίσθηκε σημαντικά στον πληθυσμό.

Ναρκωτικά: Ναρκωτικά αναφέρει το 2004 ότι έχει χρησιμοποιήσει μία ή περισσότερες φορές στη ζωή του το 8,6% του πληθυσμού ηλικίας 12-64 ετών. Η πιο διαδεδομένη ουσία είναι η κάνναβη. Τα περισσότερα άτομα έχουν περιοριστεί στη δοκιμή ενώ ένα στα τρία έχει επαναλάβει τη χρήση. Σχεδόν ένας στους πέντε άνδρες ηλικίας 35-44 ετών αναφέρει εμπειρία με ναρκωτικά. Ο εκτιμούμενος αριθμός αυτών που έχουν εμπειρία ναρκωτικών στη χώρα το 2004 είναι 671.346 άτομα εκ των οποίων οι 380.414 ανήκουν στον πληθυσμό των νέων 12-35 ετών. Χρήση των τελευταίο χρόνο εκτιμάται ότι έκαναν 132.708 άτομα εκ των οποίων τα 114.124 ανήκουν στην ηλικιακή ομάδα των 12-35 ετών. Στην εικοσαετία παρατηρείται μείωση της χρήσης ναρκωτικών το 2004 μετά από μια σημαντική αύξηση που προηγήθηκε μεταξύ του 1984 και του 1998. Αν και συνεχίζουν να υπερέχουν οι άνδρες στη χρήση ναρκωτικών από τις γυναίκες οι διαφορές μεταξύ των δύο φύλων μειώνονται.

Σχετικές δημοσιεύσεις

Ελληνικές

• Κοκκέβη Α, Κίτσος Γ, Φωτίου Α. Καπνός, Οινοπνευματώδη, Ναρκωτικά: Η πορεία της χρήσης από τη δεκαετία του ’80 έως σήμερα. Αθήνα: ΒΗΤΑ Ιατρικές Εκδόσεις, 2007.
• Κοκκέβη, Α., Στεφανής, Κ. Τα ναρκωτικά στην Ελλάδα: η διαχρονική πορεία της χρήσης: η χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών στο γενικό και στο μαθητικό πληθυσμό. Ε.Π.Ι.Ψ.Υ., Αθήνα, 1994.
• Μαδιανού, Δ., Μαδιανός, Μ., Κοκκέβη, Α., Στεφανής, Κ. Τα ναρκωτικά στην Ελλάδα: η χρήση ουσιών στο γενικό πληθυσμό. Ψυχιατρική Βιβλιοθήκη, Αθήνα, 1992.

Ξενόγλωσσες

• Kokkevi A, Fotiou A, Richardson C. Drug use in the general population of Greece over the last twenty years: results from nationwide household surveys. Eur Addict Res 2007; 13: 167-176.
• Kokkevi, A., Loukadakis, M., Plagianakou, S., Politikou, K., Stefanis, C. Sharp increase in illicit drug use in Greece: trends from a general population survey on licit and illicit drug use. European Addiction Research, v.6 (1), p.42-49, 2000.