ΕΠΙΨΥ

Εργαστήριο Κυτταρικής και Μοριακής Νευροβιολογίας

Ομάδα: Αναπτυξιακής Νευροβιολογίας

Περιγραφή

Ερευνητικό πλαίσιο: Η ανάπτυξη του εγκεφάλου είναι μια αυστηρά ελεγχόμενη διαδικασία που λαμβάνει μέρος κατά κύριο λόγο κατά τα εμβρυϊκά στάδια όπου τα νευρικά πρόδρομα κύτταρα στα πρώιμα στάδια ανάπτυξης πολλαπλασιάζονται με σκοπό την αύξηση του αριθμούς τους ενώ αργότερα, διαφοροποιούνται σε νευρώνες και νευρογλοιακά κύτταρα που θα αποικίσουν τον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο. Οι διαδικασίες πολλαπλασιασμού, διαφοροποίησης και μετανάστευσης ελέγχονται από ενδογενής και εξωγενής παράγοντες που συμβάλλουν ενεργά στη σωστή διαμόρφωση και λειτουργεία του εγκεφάλου. Σε περιπτώσεις διαταραχής ή αλλοίωσης κάποιων εκ των προαναφερθέντων διεργασιών δημιουργούνται δυσπλασίες της ανάπτυξης του εγκεφάλου και άλλες νευροαναπτυξιακές, νευρολογικές ή ψυχιατρικές διαταραχές που παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλομορφία ως προς την κλινική εικόνα και αιτιοπαθογένεια εμφάνισης τους. Έχει δειχθεί ότι γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες συμβάλλουν στην εμφάνιση εγκεφαλικών διαταραχών, παρ’ όλα αυτά οι ακριβείς μηχανισμοί δεν έχουν πλήρως διαλευκανθεί. Έχει προταθεί ότι τόσο η αιτιοπαθογένεια όσο και η κλινική εικόνα ασθενειών του αναπτυσσόμενου εγκεφάλου μπορεί να είναι κοινοί σε διαφορετικές ασθένειες καθώς και ότι οι ίδιοι παθολογικοί μηχανισμοί μπορεί να οδηγούν σε εμφάνιση διαφορετικών διαταραχών.

Στόχος της ομάδας Αναπτυξιακής Νευροβιολογίας του εργαστηρίου Κυτταρικής και Μοριακής Νευροβιολογίας είναι η διαλεύκανση γενετικών αλλά και περιβαλλοντικών παραγόντων που συμβάλλουν στην εμφάνιση νευροαναπτυξιακών, νευρολογικών και ψυχιατρικών διαταραχών. Δευτερογενής στόχος είναι ο προσδιορισμός κοινών και διαφορετικών προτύπων – κυτταρικών και μοριακών μηχανισμών – που εμπλέκονται στις διαφορετικές ασθένειες του ανθρώπινου εγκεφάλου.

Μεθοδολογία: Με την πρόοδο στο τομέα στην τεχνολογία των βλαστικών κυττάρων, είναι πλέον δυνατή η δημιουργία οποιουδήποτε τύπου κυττάρου διαφοροποιώντας in vitro ανθρώπινα επαγόμενα πολυδύναμα βλαστοκύτταρα (human induced pluripotent stem cells, hiPSC). Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό στον τομέα των Νευροεπιστημών, δεδομένου ότι υπάρχει περιορισμένη πρόσβαση σε πρωτογενή κύτταρα από το ανθρώπινο κεντρικό και περιφερικό νευρικό σύστημα (ΚΝΣ και ΠΝΣ).

Η μεθοδολογία περιλαμβάνει:

-Επιλογή ασθενών και υγιών ατόμων.

-Αξιολόγηση των κλινικών δεδομένων των συμμετεχόντων.

-Συλλογή ινοβλαστών ή κύτταρων περιφερικού αίματος και χρήση τους για τη δημιουργία iPSCs μέσω επαναπρογραμματισμού.

-Χρήση των iPSCs για τη δημιουργία 2D μοντέλων (καλλιέργειες νευρικών πρόδρομων κυττάρων και νευρώνων) και 3D μοντέλων (οργανοειδή εγκεφάλου) με στόχο τη περιγραφή του φαινοτύπου και τη διαλεύκανση της αιτιοπαθογένειας ασθενειών του εγκεφάλου στον άνθρωπο και η ανάπτυξη νέων θεραπευτικών προσεγγίσεων μέσω δοκιμασιών με φαρμακευτικές ουσίες.

-Χρήση in vivo ζωικών μοντέλων για εμπεριστατωμένη μελέτη του in vivo ρόλου της αιτιοπαθογένειας δυσπλασιών του εγκεφάλου.

Η ανάλυση των 2D και 3D καλλιεργειών και των ζωικών μοντέλων περιλαμβάνει ανοσοϊστοχημεία, μικροσκοπία, ανάλυση FACS, τεχνικές μοριακής βιολογίας και προσεγγίσεις -omics για τις μοριακές προσεγγίσεις και λειτουργική ανάλυση (π.χ. ηλεκτροφυσιολογία).

Στελέχωση

1. Υπεύθυνη εργαστηρίου

Χριστίνα Κυρούση, Επίκουρη Καθηγήτρια

Τμήμα: Ιατρική Σχολή

Τομέας: Κοινωνικής Ιατρικής, Ψυχιατρικής και Νευρολογίας

Κλινική/Εργαστήριο: Α’ Ψυχιατρική κλινική

Γνωστικό Αντικείμενο: Βιολογία - Νευροβιολογία

Ερευνητικοί Τομείς Ενδιαφέροντος: Βιολογία νευρικών βλαστικών και προγονικών κυττάρων, μοριακοί και κυτταρικοί μηχανισμοί ανάπτυξης του εγκεφάλου, νευροαναπτυξιακές ασθένειες, νευρολογικές ασθένειες, εγκεφαλικά οργανοειδή

Προσωπική ιστοσελίδα: http://scholar.uoa.gr/ckyrousi

Περίληψη Βιογραφικού Σημειώματος

Η Χριστίνα Κυρούση είναι Επίκουρη Καθηγήτρια στο Τμήμα Ιατρικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλος της Α’ Ψυχιατρικής Κλινικής από το 2021.

Έχει πτυχίο Βιολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών και ΜΔΕ από το τμήμα Ιατρικής του Πανεπιστημίου Πατρών. Εκπόνησε την διδακτορική της διατριβή στο τμήμα Ιατρικής του Πανεπιστημίου Πατρών. Πραγματοποίησε τις μεταδιδακτορικές της σπουδές στο Πανεπιστήμιο Πατρών (2014-2015) και στο Μαξ Πλανκ Ινστιτούτο της Ψυχιατρικής στο Μόναχο Γερμανίας (2015-2021).

Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα σχετίζονται με την μελέτη των νευρικών βλαστικών και προγονικών κυττάρων και την κατανόηση του ρόλου του μικροπεριβάλλοντος τους κατά τα αναπτυξιακά στάδια δημιουργίας του εγκεφαλικού φλοιού, ενώ επίσης ασχολείται με τη μοντελοποίηση νευροαναπτυξιακών, νευρολογικών και ψυχιατρικών ασθενειών. Έχει ασχοληθεί ερευνητικά με τη μελέτη της αιτιοπαθογένειας ανάπτυξης του εγκεφάλου και έχει αναπτύξει ζωικά μοντέλα και ειδικά για τον άνθρωπο εγκεφαλικά οργανοειδή για την μελέτη τους. H ερευνητική της δραστηριότητας έχει αναγνωριστεί διεθνώς και έχει κερδίσει αρκετά βραβεία [2 Έπαινοι αριστείας Φώτης Καφάτος (2016), Mifek-Kirschner Award (2017), International Brain Research Organization IBRO Early Career Award (2021)].

Η έρευνά της έχει χρηματοδοτηθεί από εθνικά και διεθνή προγράμματα (ΕΛΙΔΕΚ, Ειδικός Λογαριασμός Κονδυλίων Έρευνας ΕΚΠΑ, EMBO, Erasmus Placement, IBRO) και έχει δημοσιευθεί σε επιστημονικά περιοδικά υψηλής εμβέλειας (Nature Medicine, Nature Communications, Cell, EMBO Molecular Medicine, Development). Είναι μέλος σε ελληνικές και διεθνείς επιστημονικές εταιρείες μεταξύ των οποίων η Ελληνική Εταιρεία Νευροεπιστημών, η Ελληνική Εταιρείας Φυσιολογίας, η Ευρωπαϊκή Εταιρία Νευροεπιστημών.

Διδακτικό έργο

Προπτυχιακά Μαθήματα

• Βιολογία και Εφαρμογές της αναγεννητικής Ιατρικής (Εξάμηνο: 2ο, 4ο, 6ο , 8ο , 10ο και 12ο) , Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
• Ιατρική Ψυχολογία (Εξάμηνο: 5ο), Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
• Νευροεπιστήμες και Συμπεριφορά (Εξάμηνο: 2ο, 4ο, 6ο , 8ο , 10ο και 12ο) , Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ

• Νευροβιολογία Νευρολογικών Νοσημάτων (Εξάμηνο: 6ο , 8ο , 10ο και 12ο) , Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ

Μεταπτυχιακά Μαθήματα

• Μετεκπαιδευτικά Σεμινάρια Ψυχιατρικής, Ειδικευόμενοι Ιατροί, ΕΚΠΑ
• ΠΜΣ "Athens International Master's Programme in Neurosciences", ΕΚΠΑ
• ΠΜΣ “Ψυχική Υγεία και Ψυχιατρική Παιδιών και Εφήβων", ΕΚΠΑ
• ΠΜΣ “Βασικές Ιατρικές Επιστήμες" - Αναγεννητική Ιατρική, Πανεπιστήμιο Πατρών
• ΠΜΣ “Νευροεπιστήμες", Πανεπιστήμιο Κρήτης
• ΠΜΣ “Μεταφραστική Έρευνα στη Βιοϊατρική – Μοριακή Διαγνωστική, Βιοδείκτες και Στοχευμένες Θεραπείες", Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
• ΠΜΣ “Γνωσιακή Επιστήμη", ΕΚΠΑ

2. Μέλη Εργαστηρίου

Λίδια Μουρατίδου, υποψήφια Διδάκτορας (02/2022-τώρα), υπότροφος ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ.

Παναγιώτα Ντι Κοστάντζο, μεταπτυχιακή φοιτήτρια (06/2022-τώρα)

Έρμα Θεοδούλου, 2μηνη πρακτική στα πλαίσια του μεταπτυχιακού προγράμματος «ΠΜΣ Athens International Master's Programme in Neurosciences, ΕΚΠΑ» (12/2022-τώρα)

3. Alumni

Μαριάννα Ζαφειράκη: 03/2022-05/2022, 2μηνη πρακτική στα πλαίσια του μεταπτυχιακού προγράμματος «ΠΜΣ Athens International Master's Programme in Neurosciences, ΕΚΠΑ»

Λειτουργία/υπηρεσίες

Στο εργαστήριο Αναπτυξιακής Νευροβιολογίας αναπτύσσονται ζωικά in vivo μοντέλα (μύες) και ειδικά για τον άνθρωπο in vitro μοντέλα (2D καλλιέργειες νευρικών πρόδρομων κυττάρων και νευρώνων, 3D καλλιέργειες ανθρώπινων εγκεφαλικών οργανοειδών) με σκοπό την μοντελοποίηση νευροαναπτυξιακών ασθενειών του ανθρώπινου εγκεφάλου (ετεροτοποίες, λισσεγκεφαλίες, πολυμικρογυρίες, εγκεφαλικές ασθένειες των κροσσών) καθώς και νευρολογικών και ψυχιατρικών νοσημάτων για τη μελέτη των αιτιοπαθογενετικών μηχανισμών αυτών. Τα αποτελέσματα της μέχρι τώρα ερευνητικής δουλειάς του εργαστηρίου έχουν δημοσιευθεί σε υψηλού κύρους επιστημονικά περιοδικά (βλέπε επιλεγμένες δημοσιεύσεις). Τα μοντέλα αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την ανάπτυξη νέων θεραπευτικών προσεγγίσεων και εξατομικευμένης θεραπείας σε ασθενείς με διαταραχές που σχετίζονται με την ανάπτυξη και λειτουργία του εγκεφάλου.

Ερευνητικά Πρωτόκολλα

1. ΤΙΤΛΟΣ: Μελέτη της αιτιοπαθογένειας κληρονομικών νοσημάτων που διαταράσσουν τη φυσιολογική ανάπτυξη του ανθρώπινου εγκεφαλικού φλοιού με τη χρήση ανθρώπινων πολυδύναμων βλαστικών κυττάρων, ανθρώπινων οργανοειδών και ζωικών μοντέλων

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ/ΟΙ ΜΕΛΕΤΗΣ:

Επικ. Καθ. Χριστίνα Κυρούση

2. ΤΙΤΛΟΣ: Μελέτη της Αιτιοπαθογένειας Κληρονομικών Νευρολογικών Νοσημάτων με τη Χρήση Ανθρώπινων Πολυδύναμων Βλαστικών Κυττάρων και Οργανοειδών

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ/ΟΙ ΜΕΛΕΤΗΣ:

Επικ. Καθ. Γεωργία Καραδήμα

Επικ. Καθ. Γεώργιος Κούτσης

Επικ. Καθ. Χριστίνα Κυρούση

Καθ. Λεωνίδας Στεφανής

Καθ. Σταύρος Ταραβήρας

Επιλεγμένες Δημοσιεύσεις

1)              Kyrousi C., O’Neill A.C., Brazovskaja A., He Z., Kielkowski P., Coquand L., Di Giaimo R., D’ Andrea P., Belka A., Mei D., Lenge M., Cruceanu C., Buchsbaum I.Y., Khattak S., Fabien G., Binder E.B., Elmslie F., Guerrini R., Baffet A.D., Sieber S.A., Treutlein B., Robertson S.P., Cappello S. (2021) "Extrinsic function of LGALS3BP in neural progenitors during brain development". Nat. Commun. doi: 10.1038/s41467-021-26447-w. 2)              Cruceanu C., Dony L., Krontira A.C., Fischer D.S., Roeh S., Di Giaimo R., Kyrousi C., Arloth J., Czamara D., Martinelli S., Wehner S., Breen M.S., Koedel M., Sauer S., Sportelli V., Rex-Haffner M., Cappello S., Theis F.J., Binder E.B. (2021) "Cell-type specific impact of glucocorticoid receptor activation on the developing brain: a cerebral organoid study". Am J Psychiatry. doi: 10.1176/appi.ajp.2021.21010095 3)              Di Matteo F. #, Pipicelli F. #, Kyrousi C., Tovecci I., Ayo Martin A.C., Giordano M., Hoffmann A., Canafoglia L., Gotz M., Di Giaimo R. and Cappello S. (2020) "Cystatin B is essential for proliferation and interneuron migration in individuals with EPM1 epilepsy". #Equal contributing authors, EMBO Mol. Med. doi: 10.15252/emmm.201911419. 4)              Klaus J.#, Kanton S.#, Kyrousi C.#, Ayo-Martin A.C., Di Giaimo R., Riesenberg S., O’Neill A., Camp G., Tocco C., Gac M., Rusha E., Drukker M., Schroeder M, Götz M, Robertson S.P., Treutlein B.* and Cappello S.*. (2019) "An altered neuronal navigation system in cerebral organoids from individuals with periventricular heterotopia" #Equal contributing authors, *Corresponding authors. Nat. Med. doi: 10.1038/s41591-019-0371-0. 5)              Cardenas A., Villalba A., Romero CJ., Pico E., Kyrousi C., Tzika AC., Tessier-Lavigne M., Ma L., Drukker M., Cappello S., and Borrell V. (2018) "Evolution of cortical neurogenesis in amniotes controlled by Robo signaling levels" Cell doi: 10.1016/j.cell.2018.06.007. 6)              Kyrousi C., Arbi M., Pilz G. A., Pefani D. E., Lalioti M. E., Ninkovic J., Gotz M., Lygerou Z. and Taraviras S. (2015). "Mcidas and GemC1 are key regulators for the generation of multiciliated ependymal cells in the adult neurogenic niche." Development doi: 10.1242/dev.126342.

Συνολικό ερευνητικό έργο εργαστηρίου:  https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/?term=kyrousi+christina&sort=date

Επικοινωνία

Τοποθεσία: Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής Ε.Π.Ι.Ψ.Υ., Σωρανού του Εφεσίου 2 Παπάγου, Αθήνα, 2^ος όροφος

Επικοινωνία: Τηλ: +302106170899 γραφείο Χριστίνας Κυρούση, +302106170890 γραφείο φοιτητών, +302106170897 εργαστήριο, email: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε., Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.